Eerste hulp bij feestdagen

Je somber, apathisch, leeg of prikkelbaar voelen is niet ongewoon na een vakantieperiode, vooral na de eindejaarsfeesten. Er zijn natuurlijk veel redenen die bijdragen aan deze post-vakantiedip, zoals sociale uitputting, emotionele vermoeidheid, de terugkeer naar de 'grijze realiteit' in contrast met de feestelijke sfeer, en veranderingen in eetpatronen.

Voor kerst houden we ons ook bezig met doelgerichte activiteiten die ons humeur en motivatie verhogen, wat onvermijdelijk leidt tot een gevoel van leegte zodra het doel is bereikt. In bijna al het bovenstaande zit een element van verlies, verandering en een nieuw begin.

Op basis van US data zien we dat ongeveer een 64% van de mensen in een post nieuwjaar dip belanden (Cathy Cassata Post-Holiday Blues: What It Is and How to Cope I Psych Central)

After-holiday blues

• gevoel van melancholie en vermoeidheid kan moeilijk te begrijpen zijn, vooral als je net terugkomt van een ontspannende vakantie.
• Wat is het? De After Holiday Dip is geen medische aandoening, maar eerder een psychologische reactie op het einde van een plezierige periode, zoals de eindejaars feesten. Het uit zich meestal in gevoelens van neerslachtigheid, vermoeidheid, tegenzin in werk of dagelijkse verantwoordelijkheden, hoofdpijn, prikkelbaarheid of zelfs slaapproblemen.

Waarom ervaren sommigen een post-feestdagenblues?

Er zijn hiervoor een aantal Psychologische Aspecten die mee aan de basis liggen van het fenomeen:

In donkere maanden voelen we ons sowieso al net iets slechter dan in de zomer maanden. We hebben de klok een uurtje moeten terugdraaien, met de feestdagen wordt ons patroon en normale ritme gebroken, consumeren we drastisch veel meer alcohol, overeten we ons met calorie rijk eten, bouwen we verschillende dagen op rij een slaaptekort op, zijn we zeer druk in de weer, high stress met alle pakjes, afspraakjes, familiesamenkomsten, last minute lootjes trek + Voor veel mensen is de maand december de lastigste. Dan komen er veel extra facturen binnen, staan de verzekeringen enzo weer aan de deur.

1. Sociale en culturele verwachtingen:
• De feestdagen worden vaak als een gelukzalige periode gepresenteerd. Denk aan reclames, kerstfilms, en nostalgische herinneringen. Dit creëert onrealistische verwachtingen over hoe we ons zouden "moeten" voelen.
• Onderzoek toont aan dat vergelijkingen met ideaalbeelden (zoals in de media) ons eigen geluk kunnen verminderen. Dit is het contrast-effect: de discrepantie tussen de realiteit en het ideaalbeeld veroorzaakt teleurstelling.
2. Anticipatie en beloning:
• December is een maand vol anticipatie: cadeautjes, feesten, sociale interactie. Anticipatie activeert het dopaminesysteem in onze hersenen, wat ons een gevoel van beloning geeft. Zodra dit wegvalt, kan dat een gevoel van leegte veroorzaken. Dit wordt versterkt als januari weinig perspectief biedt.
3. Het ‘geluksverschil’:
• Onze hersenen beoordelen geluk vaak niet op absolute basis, maar op basis van verwachtingen. Als de feestdagen niet zo perfect zijn als gehoopt, voelen we ons eerder teleurgesteld dan tevreden, zelfs als de realiteit niet slecht was. Dit sluit aan bij de theorie van verwachtingseconomie in de psychologie.

• Verandering van Routine: Tijdens vakanties breken we uit onze gebruikelijke routines en genieten we van meer vrije tijd en ontspanning. Het abrupt terugkeren naar de dagelijkse sleur kan leiden tot gevoelens van desoriëntatie en ongemak.
• Aandacht voor Lichaamssignalen: Terwijl we druk bezig zijn met werk en andere verplichtingen, besteden we vaak minder aandacht aan de signalen die ons lichaam afgeeft. Op vakantie hebben we de kans om meer bewust te worden van eventuele fysieke ongemakken of vermoeidheid.
• Verandering van Omgeving: De overgang van een ontspannen vakantieomgeving naar de dagelijkse werkplek kan stress veroorzaken, zelfs als de verandering positief is. Ons lichaam hunkert naar stabiliteit, en plotselinge veranderingen in routine kunnen ons vatbaarder maken voor ziekten.

Altijd ziek of geblesseerd op vakantie?

Sommige mensen ervaren juist tijdens hun vakantie een fenomeen dat bekend staat als vrijetijdsziekte of leisure sickness. In onderzoek zien we dat ongeveer 3% van de bevolking heeft last van deze aandoening, waarbij ze juist ziek worden op het moment dat ze ontspannen en vakantie vieren. Het gaat dan vaak over  plotse hoofdpijn, migraine aanvallen, uitzonderlijk moe zijn, spierpijn ervaren, misselijkheid of griepachtige symptomen.  

Hoe komt dit? 

stress tijdens het werk kleine kwaaltjes kan onderdrukken. Wanneer de stress abrupt verdwijnt, kan het immuunsysteem uit balans raken en kunnen mensen vatbaarder worden voor ziekten.

Het kan ook te maken hebben met symptoomperceptie: mensen met een drukke job zijn zich meer bewust van hun lichaam wanneer ze vrij zijn, waardoor ze eerder lichamelijke ongemakken opmerken.

Om vrijetijdsziekte te voorkomen, is het belangrijk om balans in je leven te vinden, regelmatig vrije dagen te nemen, te ontspannen na drukke dagen door middel van sport, je lichaam niet plotseling bloot te stellen aan grote veranderingen, zoals veel slaap, minder koffie of meer alcohol. Het behouden van een stabiele routine kan helpen om de overgang van werk naar vrije tijd soepeler te maken en gezond te blijven tijdens vakanties en weekends.

Wat kan je eraan doen?

• ROUTINE
• SLAAP + SELF-CARE
• Wees mild voor jezelf, weet dat dit tijdelijk is, volgende week zal het wss al beter gaan.
• SPORT : BEWEEG
• Gezond eten op vaste tijdstippen
• Drink voldoende water

Een extentie van SAD (Seasonal affective disorder)?

Seizoensgebonden affectieve stoornis (SAD), ook wel bekend als "winterdepressie," is een vorm van depressie die verband houdt met seizoensveranderingen. Het komt meestal voor in de herfst en winter wanneer het aantal daglichturen afneemt, en verdwijnt vaak in de lente en zomer. Symptomen zijn onder meer een aanhoudend somber gevoel, vermoeidheid, verlies van interesse in dagelijkse activiteiten, veranderingen in eetlust (vaak met een voorkeur voor koolhydraatrijke voeding) en concentratieproblemen. Risicofactoren zijn onder andere een geschiedenis van depressie, een noordelijke breedtegraad, vrouwelijk geslacht en jongvolwassen leeftijd.

In het algemeen liggen de wereldwijde prevalentiepercentages van SAD tussen 1,5% en 9%, beïnvloed door breedtegraad en individuele risicofactoren.

Volgens de studie van Nussbaumer-Streit et al. (2020) varieert de prevalentie van SAD aanzienlijk afhankelijk van de breedtegraad. Voor regio's met een breedtegraad vergelijkbaar met België (ongeveer 50–51° N) wordt de prevalentie geschat op 2% tot 8%, afhankelijk van factoren zoals de duur van daglicht, bevolkingsspecifieke risicofactoren en de gebruikte methodologieën. Over het algemeen zien we in onderzoek : hoe verder naar het noorden, hoe hoger de prevalentie van SAD. Landen zoals Noorwegen, op ongeveer 60° N, rapporteerden een hogere prevalentie (tot 21%), terwijl gebieden dichter bij de evenaar, zoals Saoedi-Arabië, lagere percentages van ongeveer 1,5% lieten zien