Een Scherm Tussen Ons: Hoe Technologie onze Sociale Normen Verandert
Duizenden fysieke bezoekers en bijna twee miljard online impressies in slechts een week na opening ( 2B= 2000M, BE=11.7M →170,94 keer de totale belgische bevolking), maken van het publieke portaal kunstwerk een waar succes. Het kunstwerk maakt een rechtstreekse livestream verbinding tussen twee plaatsen op de wereld. In dit geval Dublin en New York.
Recency & frequency bias
De overweldigende meerderheid van interacties zijn positief. Echter, een zeer kleine minderheid van mensen" vertoonde "ongepaste gedrag", dat is volledig viraal gegaan in het nieuws en dan nog een geamplificeerd op sociale media.
In de wetenschappelijke literatuur spreken we ook wel over het Recency en frequency effect. Dit werd gepopulariseerd door recent overleden nobelprijswinnar en psycholoog Daniel Kahneman en Amos Tversky en beoordeelt de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis op basis van de mate van het gemak waarmee we ze kunnen oproepen in ons hoofd. En dat gemak neemt toe als we ons recente, extreme gebeurtenissen voor de geest kunnen halen, en als we iets meermaals zien passeren op sociale media.
En dat is natuurlijk niet heel onlogisch. De technologie, voorbijgangers of een groepje spelende schoolkinderen die schaar - steen - papier doen met elkaar is natuurlijk minder interessant dan een only-fans model die haar borsten toont of iemand die iets schokkend doet. Die uitschieters domineren dan het discours op de radio en sociale media. En dat zorgt er dan op zijn beurt weer voor dat we een vertekend beeld krijgen van hoe vaak dat zoiets voorkomt, met als gevolg dat ik hier op de radio mijn blik moet komen geven over hoe losbaldig we wel niet zijn als mensen.
Eerder dan die uitschieters iets over onze beschaving zegt, is dit misschien een goeie les in hoe sociale media en sensatie klickbait juist werkt. Want we zijn als mensen nu eenmaal meer aangetrokken tot negatieve dan positieve verhalen. Mensen zijn sociale wezens die graag deel uitmaken van een groter gesprek. Door in te spelen op trending topics, wordt de kans vergroot dat iemand op de link klikt om mee te kunnen praten over het onderwerp.
Veel clickbait-titels zijn emotioneel geladen, gebruikmakend van schokkende uitspraken of provocerende afbeeldingen. Emotionele inhoud trekt de aandacht sneller en blijft langer hangen in het geheugen. De belofte van snel toegankelijke, boeiende of sensationele informatie kan sterker wegen dan het verlangen naar kwaliteitsvolle en genuanceerde content. We krijgen als het ware een instant dopamine hit, wat we niet krijgen bij een zeer genuanceerde titel.
En dit ‘informatie dieeet’, die in wezen een persoonlijk gefilterde versie de realiteit voorschotelt, voedt op haar beurt ook weer een hele reeks aan vooroordelen en cognitieve biases zoals Representativiteits heuristiek, en kuddegedrag.
Daarnaast komt zo’n project met Anonimiteit en afwezigheid van directe sociale controle: In een situatie waar individuen zich anoniem voelen, net als in de comments van een sensationeel HLN artikel, in dit geval via een livestream, kan het gevoel van persoonlijke verantwoordelijkheid verminderen. De persoon aan de andere kant kan u als het ware niet op u muil slaan als ge iets onaanvaardbaars doet. Dit is bekend als het fenomeen van ‘de-individuatie’. De-individuatie leidt tot het vervagen van normatieve grenzen, omdat mensen minder bezorgd zijn over sociale afkeuring of identificatie.
2.Groepsgedrag en sociale invloed: Wanneer mensen in groepen handelen, kunnen ze zich laten meeslepen door wat anderen doen, vooral als dit gedrag wordt gezien als de groepsnorm. Dit kan verklaren waarom sommige voorbijgangers besloten om extreme of ongepaste handelingen uit te voeren; ze voelden zich mogelijk gesteund of aangemoedigd door het gedrag van anderen, of door de reacties van het publiek, zowel live als online.
3. Ontbreken van directe gevolgen: In een situatie waar de gevolgen van ongepast gedrag niet direct of persoonlijk ervaren worden, zoals bij een kunstinstallatie die steden verbindt via een digitale interface, kunnen mensen de neiging hebben om grenzen te overschrijden die ze anders zouden respecteren. Dit wordt ondersteund door de theorie van de ‘psychologische afstand’, waarbij mensen minder empathie of verantwoordelijkheid voelen naarmate de gevolgen van hun acties minder direct of zichtbaar zijn.
4. Sensatiezoekend gedrag: Vanuit de gedragseconomie kan ongepast gedrag ook worden gezien als een vorm van sensatiezoeken, waarbij individuen risico’s nemen voor persoonlijke of sociale beloning. In dit geval kan de “beloning” bestaan uit aandacht en reacties van anderen, zowel positief als negatief. Dit kan vooral versterkt worden in een tijdperk waarin sociale media en virale inhoud een grote rol spelen.
Broken windows:
De ‘broken windows theory’ stelt dat zichtbare tekenen van wanorde en misgedrag, zoals een kapot raam dat niet gerepareerd wordt, leiden tot verdere wanorde en crimineel gedrag. Deze theorie kan worden toegepast op zowel de fysieke wereld als op digitale platforms. Op sociale media betekent dit dat als negatief of antisociaal gedrag ongecontroleerd blijft, het kan leiden tot meer van dergelijk gedrag omdat het de norm lijkt te worden. Het niet aanpakken van negatief gedrag versterkt het idee dat dergelijk gedrag acceptabel is, of op zijn minst niet zal worden bestraft.
