Help, waar gaat mijn geld naartoe? Waarom slimme mensen soms domme geldkeuzes maken

Het leven wordt duurder en dat geeft ook kopzorgen bij jongeren. Want zelfs met een gemiddeld loon lukt het veel mensen niet om geld opzij te zetten en is het lastig om het eind van de maand te halen zonder onder nul te gaan. Enver Peeters (26) is freelance architect en leeft van een krap budget. Katia Martens (31) had ooit een gat in haar hand maar geeft nu budgetadvies. En Mathias Celis (27) is gedragseconoom en onderzoekt waarom slimme mensen soms domme geldkeuzes maken.

Luister hier naar de aflevering:

"Bij ons wordt er open gecommuniceerd over geld", zegt Enver Peeters (26). "Veel mensen denken dat architecten evenveel verdienen als dokters en ingenieurs maar eigenlijk verdienen we gemiddeld gezien niet zoveel. Voor een freelance architect is de leeftijd het bruto uurloon. Ik ben 26 dus ik verdien 26 euro per uur, netto hou ik daar ongeveer de helft van over. En er zijn ook geen extra's: geen bedrijfswagen, geen vakantiegeld, geen 13e maand, geen maaltijd- of ecocheques, en ook je vakantie is onbetaald. Vergelijk dat met een loodgieter, die vraagt 55 euro per uur. Als architect had ik wel een ander beeld van mijn toekomst. "

"Ik leef vrij sober en hou daardoor toch nog iets over aan het eind van de maand. Ik doe niet zo vaak impulsaankopen, soms eens kleren, en ik geef niet meer dan een derde van mijn loon aan huisvesting. Maar ik ben architect en ik hou wel van design. Als ik ooit een huis heb, wil ik dat het aan mijn smaak beantwoordt. Voorlopig stel ik dat dan uit. Ook pensioensparen doe ik voorlopig niet. Dat is iets voor de toekomst, ver weg, en het is moeilijk om dat nu al van mijn budget af te knabbelen."

"Als zelfstandige ben je echt wel bezig met budgetteren, je kan niet anders. Je wordt gedwongen om zo over je geld te denken. Als je ziet wat je na je vaste kosten overhoudt, word je je er wel van bewust dat je daar verstandig mee moet omgaan. Mijn vriendin en ik willen graag een lening voor een appartement. Maar de bank ziet je niet graag komen als zelfstandige, zeker niet als je ook een laag inkomen hebt. Dus ik vraag me regelmatig af of ik mijn passie voor architectuur kan blijven volgen als een lager loon de consequentie is."

"Toen ik begon met werken, maakte ik al mijn geld op", zegt Katia Martens (31). "Ik ben van nature geen spaarder, ik woonde bij mijn ouders en mijn geld was altijd op aan het eind van de maand. Thuis werd er niet over geld gesproken en ik wist niet hoe ik moest sparen. Ik deed mee met de mensen rondom mij: op restaurant gaan, op citytrip gaan, dure verzorgingsproducten kopen, ik had echt een gat in mijn hand. Toen ik op een bepaald moment geen geld meer over had om mijn treinabonnement te betalen en schulden begon te maken met mijn kredietkaart, was dat echt een alarmbel en lag ik er 's nachts van wakker. Ik heb toen mijn geldzaken op orde gebracht en ben beginnen te sparen om een huis te kopen."

"Ik ben nu financieel coach en help mensen om met hun geld om te gaan. Velen zitten vast in het patroon: ik zie iets, ik wil het en ik wil het nu meteen. Sociale media werken dat natuurlijk mee in de hand: het wordt ons zo gemakkelijk gemaakt, het geld is veel sneller uitgegeven dan het is verdiend. Als je bewuster met je geld wil omgaan, moet je eerst je levensdoelen vastleggen. Ben je iemand die ten volle wil leven, twee keer per jaar op reis wil gaan en het niet erg vindt om in een huurhuis te wonen? Of ben je iemand die pas gelukkig is met 20.000 euro op het spaarboekje en een eigen huis? Daarop moet je je financieel plan baseren."

"Ik help mensen om van hun geldstress af te raken. Het eerste wat je moet doen is je financiële situatie in kaart brengen, er durven naar kijken. Dat kan confronterend zijn, je kan je ervoor schamen, maar het is nodig om controle te krijgen over je geld. Vanaf dan begin je te plannen. Er zijn je vaste kosten waar je niet onderuit kan, maar met wat er overblijft, kan je keuzes maken. Je kan kiezen om de geldkraan dicht te draaien en soberder te leven of je kan ze open draaien door extra te gaan werken. Ik heb zelf ook tijdelijk een flexi-job gedaan om een financiële buffer aan te leggen."

"Je hebt drie soorten buffers: eentje om dingen die je dagelijks gebruikt (gsm, wasmachine, ...) meteen te kunnen vervangen als ze kapot zijn, daarvoor heb je 500 à 1.000 euro nodig. Als tweede heb je best één maandloon opzij staan voor wat ademruimte. En dan heb je nog de derde buffer voor als je plots zonder werk valt, daarvoor heb je drie tot zes maandlonen nodig. En als je daarnaast ook nog kleine bedragen, die je apart kan houden, investeert, dan kan je echt iets opbouwen."

"We zouden beter het taboe op geld verbreken, zegt gedragseconoom aan de Ugent Mathias Celis (27), zodat we zien welke mechanismen anderen gebruiken om meer te sparen. We weten niet zo goed wat de norm is als het over geld gaat of wat er 'normaal' is voor je economische status. Dus vergelijken we onszelf met anderen en meestal met de mensen die meer hebben dan wij.

We onderschatten systematisch hoe rijk we zijn: er staat 300 miljard op onze spaarboekjes en als we voltijds werken verdienen we gemiddeld 3.886 euro bruto per maand. Dat bedrag hangt wel heel erg af van je geslacht en van je opleidingsniveau. Maar rijk zijn heeft ook te maken met wat je overhoudt: je hebt mensen met een lager loon die meer overhouden dan mensen met een hoger loon die meer uitgeven. Vaak pas je je uitgaven aan aan je inkomsten."

"Met de opkomst van sociale media zijn we veel gevoeliger geworden voor impulsaankopen. Daar zien we vrienden die fantastische levens leiden, altijd op reis zijn, altijd tickets hebben voor alle festivals, en dan zijn er ook nog de influencers die al die dingen promoten. Daardoor krijgen we FOMO, Fear Of Missing Out, en dat zorgt voor sociale druk om geld uit te geven."

"Weinig mensen stellen concrete doelen in het leven of hebben een actieplan. Als we praten over financiële gezondheid, dan praten we over de wisselwerking tussen inkomsten/uitgaven, sparen/schulden, plannen en vaardigheden. Uit een recent onderzoek naar de financiële gezondheid van de Belg (door Ugent en Deloitte) blijkt dat twee op de drie Belgen niet financieel weerbaar is. Vier op de tien huishoudens maakt totaal geen financiële plannen, één op de vier maakt geen pensioenplannen en één op de drie zal eerder geld uitgeven dan het opzij te zetten voor als er iets misloopt."

"Een handig trucje is om je totale pot geld mentaal onder te verdelen in verschillende potjes: een potje voor huisvesting, een potje voor eten, een potje 'fun money' om naar de film te gaan of iets te gaan drinken met vrienden. Als dan het potje met 'fun money' na drie weken op is, is het veel moeilijker om geld uit een ander potje te halen. We zien in onderzoek dat dat werkt."

Wat wil jij horen in een volgende aflevering? Stuur jouw suggesties via DM naar de Instagrampagina van VRT NWS.