Afvalverwerking

De Graspopweide bleef dit jaar vier dagen lang gespaard van platgetrapt wegwerpplastic. — © Kris Van Exel

Grote festivals als Graspop, Rock Werchter en Dour schakelden deze zomer over op herbruikbare bekers. De terreinen lagen er nog nooit zo netjes bij. Zelfs het afval waarop geen waarborg rust, belandt nu sneller in de vuilnisbakken.

Geen plastictapijten meer op de meeste Belgische festivals sinds de invoering van de herbruikbare beker. Het dancefestival Tomorrowland houdt nog als enige vast aan wegwerpbekers, en ondanks een indrukwekkende hoeveelheid vuilnisbakken op het terrein bleef het plastic er knisperen onder je voeten. Maar op Graspop, Rock Werchter en Dour lagen de terreinen er zelden zo net bij.

De verklaring daarvoor moeten we verder zoeken dan alleen bij de herbruikbare beker. Er wordt flink wat eetgerei verbruikt op zo'n terrein, en niet alle dranken komen in een hardcup. Ook dranken in flesjes en blikjes mogen over de toog gaan (zie kader) . Op Graspop en Extrema Outdoor werd daarvoor wel een waarborg gehanteerd, maar op Rock Werchter, Dour en Rock Zottegem was dat niet het geval.

Toch getuigen die drie organisaties dat de festivalganger makkelijker zijn weg naar de vuilnisbakken lijkt te vinden. “Het terrein was afgelopen weekend inderdaad opvallend proper”, bevestigt Dour-organisator Damien Dufrasne. “Er lagen wel nog wat flesjes op de grond, maar minder dan op vorige edities.” Rock Werchter benadrukt dat het een werk van lange adem is. “We plaatsen meer vuilnisbakken en ons ecoteam ruimt mee op. Die gezamenlijke inspanningen lonen.”

Vuilbakdiscipline

Bij de Gentse Feesten vallen er cijfers te rapen die de trend illustreren. Afvaldienst Ivago stelde vast dat de gemiddelde hoeveelheid afval per bezoeker daalde van 0,44 kilogram in 2013 naar 0,22 in 2023, met de grootste sprong (van 0,38 naar 0,28) in 2017, het jaar waarin de herbruikbare beker werd ingevoerd. De editie van 2024 is op weg om daar nog eens 4 procent af te doen.

Ook Ovam publiceerde aan het begin van de zomer een studie waaruit bleek dat de totale hoeveelheid afval per bezoeker op een gesloten festival met 63 procent daalt als de bekers én het eetgerei herbruikbaar zijn. Bij festivals op een open terrein is er 60 procent minder afval te rapen voor de schoonmaakploeg.

Het mechanisme achter de vuilbakdiscipline gaat al mee sinds de jaren 80, zegt gedragswetenschapper Mathias Celis (UGent). “De brokenwindowstheorie stelt dat omgevingen die vuil zijn, meer vuil aantrekken. Mensen zijn sociale dieren: als we zien dat iemand afval op de grond gooit, verlaagt dat de drempel om dat ook te doen. Dat werkt snel in de slechte richting, maar evengoed in de goede richting. Niemand wil als eerste iets op de schone grond gooien. Je hebt dan snel het gevoel dat alle ogen op jou gericht zijn.”

Behalve minder werk voor de opruimploeg, levert dat gedrag volgens Celis nog meer voordelen op. “Gebroken ramen leiden niet alleen tot méér gebroken ramen. Ze lokken ook andere vormen van antisociaal gedrag uit, zoals wildplassen, graffiti of geweld.”

In hun onderbroek

Volgens sociaal filosoof François Levrau (UAntwerpen) blijft het belangrijk dat organisatoren zelf initiatieven nemen om de netheid te bewaren. “Schoonmaakploegen blijven belangrijk. Zo brengt de organisator de boodschap over dat het festival belang hecht aan netheid. Opruimdiensten doen daarom het best hun werk ook overdag in plaats van 's nachts. Zo toon je dat het niet de kabouters zijn die opruimen.”

Maar terwijl de weides in sneltempo properder worden, lijkt dat minder het geval te zijn voor de camping. “Op de comfortcamping van Dour was er dit jaar beterschap, maar op de reguliere camping was het weer behoorlijk vuil”, zegt Dufrasne. Celis wijst opnieuw op het belang van context. “Ik denk dat voor sommige festivalgangers het terrein en de camping losstaan van elkaar. De camping is de plek waar mensen in hun onderbroek liggen uit te kateren. Als daar dan minder vuilnisbakken staan, of ze staan alleen bij de ingang, ontstaan niet de sociale normen die ertoe leiden dat ze die rommel wél opruimen.”

Volgens Rock Werchter is er op dat vlak beterschap. “Was het maandag proper op onze camping? Neen. Was het beter dan vorig jaar? Zeker wel. We hebben de kampeerders een ecokit met vuilniszakken meegegeven. Met ruim 4.000 binnengebrachte zakken mogen we van een bescheiden succes spreken. We hopen dat die trend zich verderzet.”

Nick De Leu