Een periodieke, bijvoorbeeld maandelijkse, uitkering boven op je wettelijk pensioen kan helpen om financieel gezond te blijven op hoge leeftijd, zeggen professoren en onderzoekers. Dat kan via een (uitgestelde) lijfrente of een tontine.

De vijf professoren en twee onderzoekers van de UGent (vakgroep economie) en de VUB die pleiten voor extra financiële instrumenten voor uw oude dag, zijn Kris Boudt, Koen Inghelbrecht, Steven Vanduffel, Maarten Van Besien, Luc Van Ootegem, Elsy Verhofstadt en Mathias Celis. Ze bekijken de problematiek vanuit zowel een financiële als een psychologische bril. Hun vertrekpunt is dat naarmate je ouder wordt, je zorgkosten toenemen.‘

Wie op 65 jaar met pensioen gaat, heeft wellicht nog wel een financiële buffer, maar steeds meer mensen worden 90 jaar oud. En hoe kan je die periode financieel gezond doormaken?', schetst Kris Boudt de probleemstelling. De professoren pleiten ervoor dat de regering instrumenten zou invoeren zoals de mogelijkheid via de werkgever een individuele hospitalisatieverzekering af te sluiten (DS 16 oktober) . Of een omgekeerde hypotheek; in dat systeem neemt een gepensioneerde werknemer een hypotheek op zijn huis en betaalt hij met dat geld zijn zorgkosten.

Een lijfrente is ook zo'n techniek voor een extra inkomen. Bij een lijfrente krijg je in ruil voor een eenmalige storting van de verzekeraar een maandelijkse uitkering zolang je leeft. Door de lage rente zijn er evenwel geen interessante polissen op de markt, zegt Koen Inghelbrecht.

‘Maar wie een aanvullend pensioen heeft (een groepsverzekering), kan dat omzetten in een lijfrente die een rente biedt van 1,75 procent', zegt Steven Vanduffel. Wie bijvoorbeeld bij pensionering op 65 jaar recht heeft op een aanvullend pensioen van 100.000 euro bruto, krijgt in functie van de fiscale afroming mogelijk netto 85.354 euro netto. Als je dat omzet in een maandelijkse lijfrente, krijg je voor belasting 402 euro en na belasting 333,80 euro.

De belasting is een roerende voorheffing van 30 procent (plus gemeentelijke opcentiemen) op een verondersteld rendement op je spaarpotje van 3 procent. ‘Dat is niet logisch', zegt Vanduffel, ‘want de wettelijke rente op de groepsverzekering is 1,75 procent per jaar.' Vrij vertaald: je betaalt per jaar 821 euro belasting op je opbrengst, terwijl dat in principe 480 euro zou moeten zijn. Per maand betaal je dus 28,40 euro meer dan indien de wetgever zou uitgaan van je reëel rendement.

De professoren pleiten in hun analyse, die ook verscheen in Gentse Economische Inzichten, voor de uitgestelde lijfrente. ‘Hoe ouder je wordt, hoe hoger je zorgkosten. Je kan dus beter je lijfrente pas laten ingaan op hogere leeftijd', zegt Vanduffel. Wie later zijn lijfrente opneemt, krijgt ook een hoger bedrag per maand uitgekeerd. Dat is omdat intussen al mensen die recht hadden op een lijfrente, overleden zijn. Je uitkering bestaat dan uit een overlevingswinst plus een financiële winst.

Hoe ouder je wordt, hoe hoger de overlevingswinst. En je betaalt alleen belastingen op de financiële winst.Wie in het eerdere voorbeeld zijn lijfrente pas op 75-jarige leeftijd laat ingaan, krijgt volgens Vanduffel een maandelijkse uitkering van 691 euro netto. Zeg maar het dubbele van wie meteen bij pensionering zijn lijfrente begint op te nemen.

Wie gelooft dat hij heel erg oud gaat worden, kan bijvoorbeeld pas zijn lijfrente beginnen op te nemen vanaf zijn 90ste verjaardag. Dan heb je al recht op een maandelijkse uitkering van 4.280 euro. Voldoende om in een luxueus zorgcentrum te verblijven en nog een mooi bedrag over te hebben.

Allerlei combinaties

Zegt Kris Boudt: ‘Allerlei varianten zijn mogelijk. Je kan er ook voor kiezen om bij je pensionering bijvoorbeeld al de helft van je groepsverzekering op te nemen en de andere helft om te zetten in een maandelijkse lijfrente.' In ons voorbeeld zou dat betekenen dat je een eenmalige uitkering krijgt van 42.677 euro (de helft van 85.354 euro) en een maandelijkse uitkering van 167 euro. De periode van betaling kan je uiteraard ook later laten ingaan.

De meeste Belgen kiezen er echter voor om bij pensionering hun groepsverzekering in één keer op te nemen. ‘Door te kiezen voor een maandelijkse uitkering vangt je lijfrente de leefkosten op én heb je gemoedsrust in verband met de rest van je gespaard kapitaal. Dat kan je dan gebruiken voor andere zaken, van reizen tot het bekostigen van een verblijf in een woonzorginstelling', zegt Koen Inghelbrecht.

Weinig werkgevers raden hun personeel bij pensionering aan om voor een lijfrenteformule te kiezen. Dat komt omdat de werkgevers garant staan voor het jaarlijkse rendement van 1,75 procent. Als de verzekeraar dit rendement niet haalt, moet de werkgever bijpassen.

Hoe dan ook zou de werkgever op het moment dat werknemers met pensioen gaan, op drie mogelijkheden moeten wijzen: 1) de mogelijkheid het aanvullend pensioen in één keer op te nemen; 2) de periodieke opname in de vorm van een lijfrente; 3) een combinatie van een stuk onmiddellijke opname met het saldo als periodiek inkomen, al dan niet uitgesteld.

Wie kiest voor een uitgestelde lijfrente, zorgt er ook voor dat hij of zij later geen (financiële) last voor de kinderen is. De professoren vinden dat los van de werkgevers ook Mypension.be of organisaties uit het middenveld op de verschillende formules zouden moeten wijzen.

Tontine

Een variant op de lijfrente is de tontine. ‘Dit is hetzelfde principe als bij een lijfrente, met als groot verschil dat je bij de tontine rechtstreeks elkaar verzekert. Er is geen verzekeraar die marge inbouwt, waardoor de tontine meestal een hogere uitkering aanbiedt dan een lijfrente', zegt Vanduffel. Ook hier hangt de maandelijkse uitkering niet alleen af van de rente, maar ook van de sterftewinst.

Wie een tontine wil vormen, doet dat dus best bij een gelijkaardige socio-economische groep met ongeveer gelijke overlevingskansen. Als een van de deelnemers overlijdt, gaat diens voorziene uitkering naar de overige leden (en niet naar erfgenamen). De tontine kan momenteel alleen via een tak 23-product of een tak 25. Blijft de vraag: wie neemt het initiatief om een tontine te vormen?

‘We vinden dat het de taak is van organisaties uit het maatschappelijk middenveld om mensen samen te brengen in een tontine. Door zorg te dragen voor elkaar met een gemeenschappelijke pot draag je ook zorg voor jezelf. Dat kan efficiënt gebeuren via een groepsaankoop op initiatief van een vakbond, ziekenfonds of ouderenvereniging', zeggen Boudt, Vanduffel en Inghelbrecht.

Lees ook